Aynı şeyi otomobil fabrikaları da düşünmektedir: Bildiğiniz gibi Fiat, Avrupa’daki sıkıntılarını unutup 2009 yılında iflas eden Chrysler’i almaya karar vermişti.  2012 başlarında, Rusya’da 40 milyar Ruble’lik yatırım yapma kararı almıştı. Şimdi ise geleceğinden endişe duyduğu için, önce Rusya macerasını iptal etmiş; sonra da Chrysler ile tam birleşmeyi tamamlamadan önce Torino’daki durumun düzelmesini beklemeye karar vermiştir. Credit Suisse uzmanının yatırımcılara yönelik yazmış olduğu bir raporda, “Fiat’ın bilançosunda çatlaklar oluşmaya başlamıştır” ifadesi yer almaktadır.  

 

Bu sıkıntıların bizim Tofaş’a ve daha da önemlisi yan sanayiye nasıl yansıyacağını bekleyip görmemiz gerekir.  

 

Avrupa’da sıkıntıda olan sadece Fiat değildir. Fransız hükümeti, PSA/Peugeot-Citroen’e 7 milyar Euro borç vermiştir. Ford, 3 fabrikasını kapatmaya karar vermiştir.  Daimler, 2013’ün kar hedefinden geri dönmüştür. Volkswagen ise 2009’dan bu yana gelirindeki en büyük düşüşü yaşamıştır.

 

Avrupa otomotiv sanayi konusunda bu anlattıklarım, sizlere Avrupa krizinin etkileri konusunda bir pencere açma niyetini taşıyordu. Otomotiv sanayindeki şartların diğer sektörlerde de aynı şekilde olduğunu kabul edebilirsiniz. Avrupa’nın içinden gelen uzmanların görüşü sıkıntıların 2015 yılına doğru dağılabileceği şeklindedir.  Genelde, sıkıntının içinde olan kişiler, işlerin biran önce düzelmesini istedikleri için, tahminlerinde aşırı iyimser olabilirler. Avrupa’nın sıkıntılarının önümüzdeki 6-7 yıla yayılabileceğini hesaplamanız daha doğru olacaktır.

 

Çin Faktörü

 

Gelin şimdi de küresel ekonomiye tehdit oluşturan bir diğer konudan bahsedelim: Çin

 

Çin, çok uzun süredir, çok hızlı bir şekilde büyümekteydi. Ancak, 2008 krizi ile birlikte dengeler bozulunca, Çin’de de bazı sıkıntılar baş göstermeye başladı. Önceleri gayrimenkul balonu denildi, daha sonra hızlı büyümeyi yavaşlatmak için önlemler alınmaya başlandı, kredi muslukları kapatılmaya başlandı, vs. Çin’de bir şeyler düzgün gitmiyordu.  

 

Hatta son zamanlarda, Avrupa’nın sıkıntıları nedeni ile yeterince ihracat yapamayan Çin, birçok malın fiyatını aşırı ve saçma sapan şekilde düşürerek, ne pahasına olursa olsun satış yapmaya çalışmaktadır. Dün bir arkadaşımla konuşurken, sadece Afrika kıtasında, satış için çabalayan 1 milyon Çinli’nin olduğunu öğrendim.   Türkiye’de, Avrupa’da, Rusya’da, Amerika’da Çinliler otelleri mekan edinmiş ve satış, satış, satış hedefi ile saldırmaktadırlar.

 

Nedir, Çin’deki Sıkıntıların Ana Nedeni?

 

Çin’in büyümesinin ana nedenleri, sermaye yatırımlarıdır. Çok uzun süredir, çok fazla miktarda sermaye yatırımı devlet eli ile yapılmaktadır. Öyle ki, yatırımların tutarı, ülke GSMH’sının %50’sini bulmuştur.  Yani, ülkede üretilen tüm mal ve hizmetlerin bedeli olan GSMH’nın %50’si tutarı kadarında (5,5 trilyon USD) her yıl yatırım yapılmaktadır. Çin’in net ihracatı ise, küresel krizin etkileri ile GSMH’nın %4,3’üne kadar gerilemiştir. GSMH’nın en büyük kısmını oluşturması beklenilen iç tüketimin ise buna karşılık oranı %35’ler seviyesindedir.

 

Çinliler tasarrufu seven bir millet gibi görünmektedir. Aslında, bir tercih olarak değil, mecburiyetten tasarruf etmektedirler. Çin’de bizimkine benzeyen sosyal sigortalar sistemi diye bir şey yoktur. Sağlık konusu son derece kötüdür ve birçok insan hastalandığında doktora gidemediği için ölmektedir. O nedenle, Çinliler kazançlarının büyük bir kısmını tasarruf etmek zorundadırlar. Avrupa ve Amerika’da ise tam tersine, devlet bu tip ihtiyaçları karşılamıştır.  Vatandaşını ise tüketime yönlendirmiştir. Çin, küresel kriz sırasında (ve hala) düşen ihracatın yerine, iç tüketimi artırabilme şansına sahip değildir. O nedenle, düşen GSMH’sını sermaye yatırımları ile desteklemektedir. Dünyada hiçbir ülke, sıkıntıya girmeden bu kadar uzun süre kalkınmasını sermaye yatırımları ile destekleyemez.  Neticede, bu yatırımlar kredilerle yapılmaktadır. Devlet bankaları, devlet kuruluşlarına kredi açmaktadır. Bir süre sonra, aşırı bir kapasite fazlalığı, geriye dönemeyen krediler, bankacılık sistemin zorlanması, kamu borcunun altından kalkılamaz seviyelere gelmesi kaçınılmaz olacaktır.  

 

İşte Çin’de bugün yaşanılan şey budur. Hükümetin son birkaç yıldır yapmaya çalıştığı “yumuşak iniş” yerini “çarparak inişe” bırakacak gibi görünmektedir.  Çarpma derken kastımız büyümenin %5 ve altına inmesi ve uzun süre orada kalması demektir.    Halbuki Çin, sosyal ve siyasi istikrarını koruyabilmesi için en azından %8’lik bir büyümeye ihtiyaç duymaktadır.  Ekonomist Roubini’ye göre Çin’deki bu durum 2013 veya en geç 2014’te gerçekleşecektir.

 

Peki, Bu Durumda Çin Ne Yapacaktır?

  

GSMH’yı desteklemek için iç tüketimi artırmaları son derece zordur. Yapısal bazı dönüşümlerin gerçekleşmesi gerekmektedir. Bugünden yarına olacak bir şey değildir. Dolayısı ile Çin hem sermaye yatırımlarına devam etmek, hem de ihracatını artırmak zorundadır.  

 

Sermaye yatırımları konusunda, devlet eli ile 20 milyon konutun yapılacağı bilgisi zaten gelmiştir.  İhracatın artırılması konusunda ise, otelleri dolduran ve ne pahasına olursa olsun satış yapmaya çalışan Çinliler, işte bunu yapmaktadır. Elbette bunlar ilelebet devam etmeyecektir.  Eninde sonunda, Çin, koruma duvarları ile karşılaşacaktır.  

 

Özetle, durum karanlık görünmektedir.