• Neyin maliyeti?

• Kalıp imalat maliyeti mi?

• Kalıplanan parçanın imalat maliyeti mi?

• Kalıplanmış parçaların post-proseslerinin (boya, krom kaplama, montaj vb.) maliyeti mi?

• Yarı mamul parçaların bir noktadan diğer bir noktaya taşınması maliyeti mi?

• Yarı mamul parçaların nihai ürün haline getirilmesi maliyeti mi?

• Ürünün müşteriye hedef kalitede gitmesini garanti etmek amaçlı kurulan kalite kapılarının maliyeti mi?”

• Tek bir işleme – adıma odaklanarak noktasal maliyet azaltmak mı?

• Değer zincirinin (TCO – Total Cost of Ownership) toplam maliyetini azaltmak mı?

• Ne kadar azaltmak?

• Odaklanılan maliyet ne kadar olmalı ki (Should Cost) mevcut değerden azaltılacak fark hesaplanabilsin ve hedef alınsın.

• Madem azaltılabiliyor, niçin en başta olması gereken maliyette başlanmamış?

 

“Maliyet azaltmak” ile “maliyet iyileştirmek” birbirine karıştırılıyor olabilir mi?

 

Benim “maliyet tasarlamak (Design to Cost)” anlayışımda doğru tasarlanmış bir maliyet, ürün ve proses tanımı değiştirilmeden azaltılabilecek bir pay bulundurmamalıdır.

 

Değer zincirinin her bir operasyonunun daha verimli yapılır kılınması ile maliyet iyileştirmeleri hayata geçirilebilir. Bir işi, birim zaman içinde daha verimli şekilde yapmak öğrenme eğrisinin maliyete olumlu yansımasıdır. İnsan becerisine bağlı oluşan ıskarta miktarının azaltılması veya işlemin tamamlanma süresinin kısaltılması gibi maliyet unsurlarının iyileştirilmesi toplam maliyetin de iyileştirilmesine hizmet eder.

 

Süreçlerde insan bağımlı operasyonların ve dolayısıyla insana bağlı verimsizliklerin azaltılmasına hizmet eden düşük maliyetli otomasyon sistemlerinin (LCA • Low Cost Automation) hayata geçirilmesi ile de maliyet iyileştirme fırsatları yakalanabilir.

 

Bölgesel, ulusal, uluslararası birçok parametre lojistik açıdan yeni fırsatlar doğurabilir.

 

Teknolojik gelişmelere dayanan maliyet iyileştirme fırsatları da oluşmaktadır. Proje devreye alınırken tanımlanan hammaddenin kendisi veya bir alternatifi zaman içinde daha ucuz üretilebilir/tedarik edilebilir hale gelebilir. Kalıpların bakım maliyetlerine etki eden ömürlü parçaların yeni geliştirilmiş, mevcut mekanik isterleri karşılayabilecek malzemelerle ikamesi kalıpların daha uzun ömürlü olmasını,  daha düşük maliyetlerle üretim ve kalite sürdürülebilirliğini mümkün kılabilir.

 

Bu bahsettiklerim mevcut ürün tanımını ve üretim prosesini değiştirmeden, hammadde tedarikindeki, tüm üretim – kalite – lojistik proseslerinin icra ediliş şekillerindeki ve tüm üretim kalıp ve teçhizatlarının bakım maliyetlerindeki fırsatların sürekli takip edilip ortaya çıkartılarak değer zincirinin toplam maliyetinin düşürülmesini, tasarlanmış maliyetin iyileştirilmesini sağlayacaktır.

 

Bunun yanı sıra, plastik hammaddeler, enjeksiyon presleri, sıcak yolluk sistemleri, kalıp içi proses parametreleri ölçüm ve elleçleme teknolojileri, CAD/CAM/CAE yazılımları, kompozit malzemeler ve diğer enjeksiyona entegre edilebilir yenilikçi malzemeler gibi plastik sektörünün ana yön verici teknolojilerindeki sürekli ve hızlı yenilikçi gelişmeler ürün ve proses tasarımlarında yepyeni ufuklar açmaktadır. Takım tezgahları, kesici takımlar, çelik ve diğer kalıp malzemeleri ve alternatif kalıp imalat teknolojilerindeki yenilikçi gelişmeler ile de bu yeni ürün ve proses tasarımlarının endüstriyelleştirilebilmesini sağlayan kalıpların tasarım ve imalatı mümkün olmaktadır.

 

Bu sayede, yeniden tasarlanmış ürün ve prosesler ile mevcut ürüne estetik ve fonksiyonel performansları itibariyle denk ürünler daha düşük maliyetlere üretilebilmektedir. Bu durum yeni yatırımlar gerektirdiğinden fayda/maliyet (B/C – Benefit/Cost) hesabı yapılarak seri üretimdeki projelerde hayata geçirip geçirmemeye karar verilir. Otomotiv plastik parçalarında seri üretimdeki projelere çoğunlukla ilk bir en çok iki yıl içinde adapte edilebilirlerken, iki yılın üzerindeki projelerde B/C hesabı planlı üretim adetlerine ve tedarikçilerle yapılan uzun dönemli anlaşmaların iptali maliyetine (Cancellation Cost) bağlı olarak çoğunlukla olumsuz çıkmaktadır. Bu yenilikçi gelişmeler maliyet azaltmak amacıyla gelecek projelerde kullanılabilirler.

 

Özetle, seri üretimi devam eden bir projede çeşitli proseslerin öğrenme eğrisine bağlı olarak ve mümkünse LCA uygulamaları ile insan kaynaklı verimsizliklerin önlenmesi sağlanarak maliyet iyileştirmek mümkündür. Ürün ve proses tasarımında değişiklikler ile de hesaplanan B/C hesabı kabul edilebilir oluyorsa yeni yatırımlarla teknik – teknolojik yenilikçi gelişmelerin devreye alınması sayesinde mevcut maliyet yeniden tasarlanarak maliyet azaltmak mümkün olabilmektedir.

 

Genel anlamda maliyet iyileştirmek tanımlı ürün ve proseslerde verimlilik yaratmak, maliyet azaltmak ise tüm bir değer zincirinin toplam maliyet tasarımını odağa alarak ürünü ve üretim prosesini, yani maliyeti yeniden tasarlamayı ifade etmek olarak değerlendirilebilir.

 

Maliyet azaltmak ya da maliyet iyileştirmek ile aslında hiçbir alakası olmayan bir konu daha var. Maliyet azaltmak diye isimlendirerek ürün zayıflatma (Decontenting) faaliyetleri yapılmaktadır. Bir ürünün standart işlev – donanım paketi içinde yer alan bir veya daha fazla özellik standart ürün tanımından çıkartılarak, seçime bağlı bir tercih seti haline getirilip müşteriye sunulmaktadır. Standart ürün üretim maliyetinden bu kalemler çıkartıldığı için ürünün maliyetinin azaltıldığı iddia edilmektedir. Burada müdahale öncesi ürün ile müdahale sonrası ürün aynı değildir. Yapılan faaliyet de maliyet azaltma faaliyeti değildir, ürün zayıflatma faaliyetidir.

 

Bu gibi uygulamalar genellikle tasarlanmamış maliyetlerdeki ürünlerin, iyi tasarlanmış maliyetlerdeki rakip ürünlere karşı pazarda kendine pay alma mücadelesinde şirketlerin seferberlik şeklinde ürün maliyetlerine hücum ettiği (Cost Crash), ancak rekabet edecek seviyelerde maliyet iyileştirmekte ve azaltmakta yetersiz kalınması ile ürün kapsamından bazen de ürün kalitesinden feragat etmeye başlanması durumudur.

 

Maliyet iyileştirmek için bir örnek;

Bir yarı mamul hazırlık bankosu olsun. Bankonun önünde ürün opsiyonuna göre operatörün kullanacağı farklı buton ve yapışkan bantların istiflendiği çok gözlü bir magazin olsun. Hazırlık için bankoya gelen yarı mamulden okunan barkod ile magazinin ilgili opsiyon için kullanılacak malzemelerinin bulunduğu gözlerinin kapaklarının açılması sağlansın. Böyle bir LCA uygulaması ile operatörün magazinden parça alma işinde doğru gözlerden parça almaya karar verme süresi itibariyle ve yanlış gözlerden malzeme almasının önlenmesi sayesinde hem işlem hızında hem de ıskarta miktarında azaltma sağlayarak ilgili işlemin maliyetinde iyileştirme sağlanacaktır.

 

Maliyet azaltmak için bir örnek;

Krom kaplanmak üzere PC-ABS hammaddeden plastik enjeksiyon prosesi ile üretilen bir plastik daha sonra desenli ve kendinden renkli siyah PP orijinal malzemeden yine plastik enjeksiyon prosesi ile mamul bir diğer parçaya ultrason kaynak ile montajlanarak oluşturulan bir estetik montaj parçası düşünelim (Örneğin; binek araç orta konsoluna montajlanan, krom çerçeveli vites kolu kaplaması parçası);

 

Mevcut ürün ve proses tanımı için gerekli yatırımlar ve süreç analizi (Şekil 1);

 

İki farklı hammaddeden iki farklı plastik parça için iki enjeksiyon kalıbı gereklidir.

• İki kalıp yatırımı yapılacaktır,

• Muhtemelen iki ayrı plastik enjeksiyon tedarikçi yönetimi gerekecektir. (Genellikle krom kaplama yapacak firma prosesine özel sebeplerle kaplayacağı parçayı kendi sorumluluğunda yönetir, desenli parça ise krom parçayı temin ederek montajlı ürünü verecek ayrı bir enjeksiyon tedarikçisinde yönetilir.) 

• En az bir, belki iki kalıp imalatçı yönetimi gerekecektir. (İki plastik parça ayrı tedarikçilerde üretileceğinden iki ayrı kalıp imalatçı ile çalışılacaktır, ancak ideali birbirine montajlanacak iki parçanın da kalıpçısının aynı olmasıdır, faydası devreye girme çalışmalarında ortaya çıkar.)

• Kendine has ayrı uzmanlık alanları olan iki ayrı kalıp tasarım, imalat ve devreye alma çalışmaları, onayları gerekecektir,

• Kalıp desenleme ve ayna parlaklığında parlatma onay süreçleri yönetilecektir,

• İmalatı bitmiş kalıpta ekstra risk taşınması gereklidir, desen işlemi ya da ayna parlaklığına parlatma süreci bitmiş kalıbın aylarca geri gitmesine sebep olabilecek proses riskleri taşımaktadır,

• Sürece yeni tedarikçilerin aktör olarak girmesi gerekecektir, desen işlemi ya da ayna parlaklığında parlatma özel tedarikçiler gerektirir.

• İki kalıp bakımı ve gerektiğinde tamiri olacaktır,

• İster desenli ister ayna parlaklığındaki kalıp olsun, olası bir kalıp hasarında estetik yüzeylere müdahale problemleri nihai ünün üretim duruşuna dahi sebep olabilir.

• İki enjeksiyon presi gerekecektir,

• İki ayrı hammadde yönetimi yaşanacaktır,

• Giriş kalite,

• İstifleme,

• Hammadde lojistik ayrı ayrı takip edilecektir.

• İki ayrı proses kalite takibi olacaktır,

• Sadece enjeksiyon sonrasında iki ayrı tip parça kasa yönetimi gerekecektir,

• İki enjeksiyon pres bakım ve gerektiğinde tamiri yönetilecektir,

• İki enjeksiyon prosesinin ayrı ayrı ıskartaları olacaktır,

• Vardiya başına iki pres operatörü gerekecektir.

• İki kontrol fikstürü yatırımı yapılacaktır,

• Desenli ve krom kaplanacak parçalar için ayrı ayrı parça kontrol işlemi gerekecektir,

• Raporlama, kalifikasyon süreci iki parça için ayrı ayrı yarı mamul fazında gerekecektir.

 

Krom kaplama prosesi gereklidir,

• Krom kaplama tesisi, yönetilecek ilave bir tedarikçi doğuracaktır,

• Kaplama proses askıları gerekecektir,

• Krom kaplama askı imalatı için sürece bir tedarikçi daha girecektir, 

• Kaplama öncesi plastik parçaların tesise getirilmesi süreci olacaktır,

• Giriş kalite olacaktır,

• Parçaların krom kaplama öncesi temizliği gerekecektir,

• Krom kaplama prosesi yapılacaktır,

• Krom kaplama tesisinde “n” adet operatör/vardiya gerekecektir,

• Krom kaplama prosesinin ayrıca ıskartası olacaktır,

• Krom kaplama sonrası kalite kontrolleri gerekecektir,

• Kaplı parçaların montaj tesisine taşınması kasaları yatırımı gerekecektir,

• Lojistik işlemleri doğacaktır,

• Krom kaplı parçaların lojistik ıskartaları gündeme gelecektir.

• Askıların temizlik, bakım ve gerektiğinde tamiri olacaktır,

• Krom kaplama tesisinin kendi temizlik, bakım ve gerektiğinde tamiri olacaktır,

 

Ultrason kaynak ile montaj işlemi yapılacaktır,

• Ultrason kaynak makinası yatırımı gerekecektir,

• Tasarım, imalat, devreye alma süreç yönetimleri doğacaktır,

• Kaynak makinesi tedarikçisi yönetimi gerekecektir,

• Desenli parçaların krom kaplı parçalar ile kaynak tesisinde buluşturulmaları işi yönetilecektir,

• Vardiya başına bir montaj operatörü gerekecektir,

• Desenli parça ve krom kaplı parça için montaj giriş kalite ihtiyacı olacaktır,

• Krom kaplı parçalar ile desenli parçaların kaynak işlemi olacaktır,

• Kaynak sonrası kalite kontrolleri gerekecektir,

• İlave bir kontrol fikstürü yatırımı (süreçteki üçüncü kontrol fikstürü) yapılacaktır,

• Montajlı halde parça ölçümleri ve raporlamaları gerekecektir,

• Tahribatlı kaynak performans testleri gerekecektir,

• Kaynak proses ıskartası doğacaktır,

• Ultrason kaynak makinası bakım ve gerektiğinde tamiratı gerekecektir.

• Lojistik işlemleri yeni yatırımlar ve süreçler doğuracaktır,

• Montajlı ürüne özel taşıma kasaları gerekecektir,

• Nihai ürün lojistik ıskartaları olacaktır.