Çalışanlarınızı öyle iyi eğitin ki işten ayrılabilsinler. Öyle iyi davranın ki ayrılmak istemesinler. 

 

Richard Branson

 

Günümüzde firmaların en değerli varlığı sahip olduğu insan kaynağıdır. Bu değer finansman gücünden, makine parkından ve bir çok teknolojik zenginlikten daha anlamlıdır. Yıllar geçtikçe insan unsuru pek çok organizasyon için daha da hayati önem taşıyor. Genç yetenekleri bulamıyoruz. Bulduğumuzu tutamıyoruz. Ara eleman zaten yok. Bu durum özellikle küçük ve orta ölçekli firmalar için bir kabus olmaya başladı. Kurumsal olmayan küçük ve kapalı aile şirketlerinin keşfetmekte zorlandığı bu genç yetenekler haklı olarak bildiklerini daha rahat hayata geçirebilecekleri ve buna paralel olarak da kendilerini daha iyi geliştirebilecekleri firmaları tercih etmekteler. Y kuşağı ve arkadan gelen Z kuşağı gençleri için küresel pazarlara entegre olmuş güçlü organizasyon yapılarına sahip yabancı şirketlerde çalışmak en öncelikli durumdur. Sürekli değişimi kovalayan, hiçbir şirkete ve sektöre bağlanmak istemeyen bu genç kuşaklar aradıkları ortamı bulamadıklarında hiç tereddüt etmeden başka bir şirkete geçebilmektedir.

 

Çalışan devir oranı, en basit tanımıyla, belli bir dönemde, işten çıkarmalar, istifalar, emeklilik ve ölüm gibi nedenlerle ayrılan personelin yerine alınan kişilerin toplam personel sayısına oranını ifade eder. Bu oran ayrıca yeni işe girenlere göre ya da sadece ayrılanlara göre de takip edilebilir. İnsan kaynakları bölümlerinin en temel göstergelerinden birisi olan çalışan devir oranının yüksekliğinin firmalara doğrudan maliyeti personelin aldığı yıllık ücretin iki-üç katına kadar çıkabilmektedir. Özellikle yüksek performans gösteren personelin, orta ve üst yöneticilerin ayrılması durumunda firmaya olan maliyeti çok daha yüksek değerlere çıkabilmektedir. Bunun yanında firma imajının sektörde yara alması, çalışanlarının moralini bozması ve iş kazalarının artması gibi olumsuz etkileri de vardır.

 

Çalışan devir oranını düşük tutmak için yapılacak aksiyonları şöyle sıralayabiliriz.

 

1. İlk adım “doğru işe doğru insanı bulmak” la başlıyor. Bu noktada firmalar, kanımca, açık bir pozisyonu doldurmakta çok acele ediyorlar. Zaten kıt olan işgücü pazarında bulabildikleri akla yakın ilk adayla sözleşme imzalıyorlar. Bir iki ay içinde işe aldıkları personeli işler kötü gittiğinde ya da bekledikleri performansı alamadıklarında uzun yıllar kapının önüne koyamıyorlar. Zaman kaybediyorlar. Yakın, ama belirsiz bir gelecekte şirketten ayrılması planlanan ya da kovulmayı bekleyen kişilerin görev yaptığı organizasyonlarda, hele bir de yeterli profesyonellik yoksa, kalıcı ve sürdürülebilir bir başarının sağlanması oldukça güç oluyor.

 

2. Çalışan bağlılığını ve çalışanın aidiyet duygusunu en üst seviyeye çıkarmak, maksimum potansiyellerini ortaya koymalarına uygun ortamı oluşturmak hiç şüphesiz kurumsal hedeflere ulaşmak için çok önemlidir. Bunun için çalışanlara saygı duyulan ve takdir edilen bir organizasyon iklimi yaratılmalıdır.

 

3. Çalışanların gelişimi, eğitimi ve kariyer yolu çok net bir şekilde kendileriyle paylaşılmalıdır. Özellikle yüksek performans gösteren genç yetenekler nereye doğru gittiğini bilmek ister. Başarılarının takdir edilmesini ve ödüllendirilmesini bekler. Yıllık performans toplantıları bu tür konuların yüz yüze tartışılabileceği en güzel ortamlardır.

 

4. Ücret, prim ve yan haklar ile ilgili firmanın sunduğu imkanlar rakiplerinizin ve sektör ortalamalarının altında olmamalıdır. Her ne kadar çoğu araştırmada ortaya çıktığı gibi çalışanların işten ayrılmasının en temel nedeni ücret olmasa da bu konu daima hassasiyetle ele alınmalıdır. 

 

5. Geleceğin organizasyon yapıları, yönetim modelleri ve insan nitelikleri bambaşka olacak. Özellikle Y kuşağı ve Z kuşağı gençleri üzerinde çok yoğun çalışmak gerekiyor. Uzun ömürlü olmak isteyen şirketlerin bu kuşakları anlamaktan, onları geliştirmekten ve onlarla uzun süre çalışabilmekten başka şansı yok. 

 

6. İnsan kaynakları bölümleri işten ayrılmaların nedenini çok detaylı bir şekilde izlemeli, bölüm yöneticileri ile görüşmeli, çözüm yolları konusunda aktif rol almalıdır. İşten ayrılan personelle görüşmeli, onları bu kararı almaya iten nedenleri anlamaya çalışmalıdır.

 

Bir yandan istenen niteliklerde yeteneklerin azlığı öte yandan bu sığ havuzun içinde çok seçici davranma lüksü. Hiç şüphesiz bu “dilemma” yönetilmesi kolay bir durum değil. Ama yöneticiler bunun için var. Bu karmaşık durumları çözmek için geçmişe göre çok daha donanımlı olmak zorundalar.

 

Doğal olarak, çalışan devir oranının sıfır olması beklenemez. Aksine, belli bir oranda tutulması firmaya daima taze kan pompalar, çalışanlar arasındaki rekabetin ve değişimin önünü açar. Düşük performans gösterenler yenilerle değiştirilir.

 

Çalışan devir oranı ile işletmenin etkinliği ve verimliliği arasında çok yakın bir ilişki vardır. Bu gösterge çok yakın takip edilmeli, içinde bulunulan döneme ait işgücü ihtiyacı da göz önüne alınarak, belli bir aralık içinde tutulmaya çalışılmalıdır. 

 

Son söz : İnsanları düşürülmesi gereken bir maliyet unsuru olarak değil, geliştirilmesi gereken bir değer olarak görelim.