Yıllık ücretli izin hakkı; 4857 sayılı İş Kanuna tabi olarak çalışan işçilere, Anayasamızın 50. Maddesine dayanılarak sağlanmış bir haktır. İşçinin yıllık ücretli izne hak kazanabilmesi için işe girdiği tarihten itibaren deneme süresi dâhil bir yıl çalışması gerekmektedir. 

 

Yıllık ücretli izin hakkından vazgeçilemez. Uygulamada birçok çalışanın maddî ihtiyaçlarını göz önüne alarak yıllık izinlerini kullanmayıp ücretlerini işverenlerinden talep ettiklerine şahit olmaktayım. Bu uygulama günlük anlamda çalışanlara gelir sağlasa da psikolojik ve fiziksel anlamda ilerleyen dönemlerde ciddi sıkıntılar yaratmaktadır. Ülkemizin ölümlü iş kazalarında Avrupa birincisi, Dünya üçüncüsü olması da bu düşüncemi destekler niteliktedir.

 

Yıllık izinlerin kaç gün kullanılacağı 4857 sayılı İş Kanunu’ nun 53. Maddesinde düzenlenmiştir. Madde metnine göre hizmet süresi;

 

a) Bir yıldan beş yıla kadar (beş yıl dâhil) olanlara on dört günden,

b) Beş yıldan fazla on beş yıldan az olanlara yirmi günden,

c) On beş yıl (dâhil)  ve daha fazla olanlara yirmi altı günden, az olamaz. 

 

Bu noktada birkaç detayı daha açıklayalım. Öncelikle bu süreler asgari olup yapılacak iş sözleşmesinde daha fazla izin süresi üzerinden anlaşma sağlanması mümkündür. Bu olgu ülkemizde genellikle eksik anlaşılmakta, birçok çalışan işe girerken bu sürelerin üzerinde bir izin süresi talep etmemektedir. Hâlbuki yasa koyucu olması gereken en az süreleri tespit edip sözleşme serbestisi çerçevesinde vatandaşlarımıza daha fazla izin süresi talep etme hakkını saklı tutmuştur.

 

Ayrıca on sekiz ve daha küçük yaştaki işçiler ile elli ve daha yukarı yaştaki işçilere verilecek izinler yirmi günden az olamaz.

 

Uygulamada karşılaşılan en büyük sorunlardan biri yirmi gün olarak kullanılacak iznin ne zaman kullanılacağıdır. Şöyle ki; yıllık izne hak kazanmak için bir yıllık çalışma süresini tamamlamak gerekmektedir. İlk yıl çalışıldıktan sonra takip eden yıl içerisinde hak kazanılan yıllık izin kullanılacaktır. Bu mantıkla her yılın izni bir yıllık çalışma süresi tamamladıktan sonra kullanılacaktır. Yirmi gün kullanılacak yıllık izin ise altıncı yıl çalışmasından sonra yedinci yıl içerisinde kullanılacaktır.

Bir yıl uzun bir süre. Çalışanlar bir yıllık süre içerisinde birçok sorunlarla karşılaşıp belirli süreler işe devam edememektedirler. Bu sürelerden hangileri yıllık izne hak kazanılmasını sağlayan bir yıllık sürenin hesabında dikkate alınmaktadır?

 

Bu süreleri kısa başlıklarla özetlemek gerekirse;

• Hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil günleri,

• Yıllık izinde olunan süreler,

• İhbar süresini altı hafta aşmayan raporlu olunan süreler,

• Kadın işçilerin doğum izin süreleri,

• Yılda doksan günü aşmamak kaydıyla erkek işçilerin seferberlik görevi nedeniyle işe gidemedikleri süreler,

• İşyerinin zorlayıcı sebeplerle aralıksız bir haftadan çok tatil edilmesi sonucu işçinin çalışmadan geçirdiği süreler,

• İş Kanunu’nun 66. Maddesindeki süreler,

• İşveren tarafından verilen diğer izin süreleridir.

 

Yıllık izin süresinde başka bir işyerinde çalışmak işverene haklı nedenle iş sözleşmesini sonlandırma hakkı verecektir. Ayrıca yıllık izin süresine ait ücret izne çıkmadan önce çalışanlara defaten ödendiğinden yıllık izin süresinde başka bir işyerinde çalıştığı tespit edilen çalışandan bu ücret geri alınabilir. Çalışanlara işten ayrıldıklarında, işten çıkış sebebi dikkate alınmaksızın, kullanmadıkları yıllık izinlerinin ücretlerinin hizmet akdinin son bulduğu tarihteki ücretleri üzerinden ödenmesi zorunludur.

 

Hak kazanılan yıllık izin süreleri işveren tarafından sürekli bir şekilde, bölünmeden kullandırılmalıdır. Yıllık izin, tarafların anlaşması sonucu bir bölümü on günden aşağı olmamak üzere en çok üçe bölünebilir. Yıllık izin sürelerinden yıl içerisinde işveren tarafından verilmiş diğer ücretli ve ücretsiz izinler veya hastalık izinleri kesinlikle düşülemez. Yıllık izin süresine rastlayan ulusal bayram, hafta tatili ve genel tatil izinleri izin süresinden sayılmaz.

 

Yıllık izin kullanılan dönemde işverenler tarafından çalışanlara ait tüm sigorta primleri ödenecektir.

 

Peki, yıllık izin nasıl kullanılacaktır?

On dört günlük süre nasıl hesaplanacaktır? Dilerseniz bu noktayı da açıklığa kavuşturmaya çalışalım.

 

Yıllık izin hesaplaması yapılırken on dört günlük süre iş günü olarak hesaplanacaktır. Cumartesi günü, çalışılsın çalışılmasın iş günü olarak kabul edilip hesaplama yapılmalıdır. Örneğin cumartesi çalışılmayan bir işyerinde izin kullanacak çalışanın yıllık izni cuma günü mesai saati bitiminde değil cuma gününü takip eden ilk pazartesi günü başlayacaktır. Cuma gününün 13.11.2015 tarihi olduğunu varsayarsak çalışanın yıllık izni 16.11.2015 tarihinde başlayacak ve 02.12.2015 tarihinde çalışanın işbaşı yapması gerekecektir.

 

Bir sonraki yazımda 2016 yılından itibaren uygulanmaya başlayacak olan e-tebligat üzerine değerlendirmelerde bulunmaya çalışacağım.

 

Ufak bir hatırlatma; Kasım ayı sonuna kadar emlak vergilerinizi ödemeyi unutmayınız!

 

Günün Sözü: Pişman olurdum evet; gözlerindeki yaşanılacak ömrü görmeseydim…

                                                                               

 -Âlim